John Mackey od wielu lat w swoich przemówieniach i publikacjach mówi o sile wolnego rynku oraz o świadomym kapitalizmie. Wielokrotnie nie zgadza się z osobami, które rynek widzą jedynie jako arenę pełną przeciwników, którym trzeba „docisnąć śrubę” i czekać, aż powinie się im noga. W książce Świadomy kapitalizm – to się opłaca! John Mackey oraz Raj Sisodia pokazują, że budowanie organizacji opartej na wartościach i wyższym celu po prostu się opłaca.
Małe kroki do wielkiego biznesu
Mackey od początku nie ukrywa, że historia jego biznesu opiera się na kilku czynnikach. Po pierwsze – chciał sprzedawać zdrową żywność, po drugie – zależało mu zbudowaniu marki unikalnej, po trzecie – zamierzał mieć z tego wszystkiego dużo radości. Gdy w 1978 roku zaczynał działać pod szyldem Safer Way, był pełen ideałów, które w dużej mierze zostały z nim do dziś. Biznesmen wprowadza nas w początki swojego biznesu, jego dobre i złe chwile. W skrócie mówi też o tym, jak wyglądało zakładanie firmy w 1980 roku. Dlaczego właśnie wtedy? Z tego powodu, że firma zmieniła wówczas nazwę na Whole Foods Market. Jak sam mówi: „Bycie przedsiębiorcą i prowadzenie firmy całkowicie zmieniło moje życie. Niemal wszystko, co dotychczas myślałem na temat biznesu, okazało się błędne. Najważniejsze, czego nauczyłem się w pierwszym roku prowadzenia Safer Way, było to, że biznes wcale nie opiera się na wykorzystywaniu innych czy jakimkolwiek przymusie.” Pierwszy rok pokazał mu też, że o prowadzeniu interesów nie ma pojęcia. Dlaczego? Z powodu tego, że stracił połowę swojego kapitału, czyli 23 tysiące dolarów. To nie było jednak dla niego najgorsze. Mimo strat ludzie o nastawieniu antybiznesowym oskarżali go o wykorzystywanie klientów stosowaniem wysokich cen, a także o wyzyskiwanie pracowników przez wypłacanie niskich wynagrodzeń. Wbrew najlepszym intencjom okazał się dla innych egoistycznym i chciwym biznesmenem. Wydawało się, że wszystko jest przeciw niemu.
Wtedy wydarzyło się coś, co pokazało, że budowanie marki opartej na wartościach i wyższym celu miało sens. Sklep, pomimo dość wysokich cen, cieszył się dużym zainteresowaniem klientów, a pracownicy cieszyli się z tego, że mogą być indywidualistami, którzy mogą służyć konsumentom. Pewnego dnia jednak wszystko zostało zniszczone. Ogromna powódź, która nawiedziła Austin, zniszczyła Whole Foods, a straty wyniosły ponad 400 tysięcy dolarów. Dla wielu byłby to koniec. Jednak tego dnia, gdy Mackey stał przed swoją firmą, okazało się, że na pomoc przyszli klienci i sąsiedzi. Pomagali oni sprzątać lokal, ratować towar, wspierali markę, którą lubili i cenili właśnie za to, jaką ma kulturę i misję. Interes przetrwał, gdyż otrzymał wsparcie pracowników, dostawców, partnerów. Wielu z nich po prostu zadziałało instynktownie i po prostu po ludzku. Okazało się, że sprzedaż towaru na kredyt była możliwa, sprzedawcy chcieli pracować za darmo, a i klienci nie zostawili sklepu bez odpowiedniego wsparcia. Z wieloma z tych firm, które pomogły wtedy ratować biznes, Whole Foods współpracuje do dziś.
Historia współczesnego biznesu
Wbrew pozorom Świadomy kapitalizm – to się opłaca! to nie książka o Whole Foods Market. Oczywiście firma ta jest jej siłą napędową, ponieważ podawane przykłady dotyczą w dużej mierze właśnie jej, ale tak naprawdę chodzi tutaj o to, jaką strukturę powinien mieć biznes oparty na wartościach.
Początkiem opowieści jest jednak wstęp do historii kapitalizmu, opis jego rozwoju, założeń i wpływu na współczesny rynek, ekonomię, sprzedaż. Pokazane jest tu między innymi, jak bardzo rozwój technologii, strategii myślenia i innych czynników oddziałuje na człowieka i jego życie. Wszystko poparte jest badaniami i wykresami, a co najważniejsze, wiedza ta nie nudzi, lecz ciekawi i często zaskakuje, może okazać się bowiem, że nie mieliśmy o wielu tego typu sytuacjach pojęcia. Autorzy chcą też wyjaśnić, dlaczego kapitalizm jest pod ostrzałem, dlaczego biznesmeni uważani są za zło, które odpowiada za wszystko, a każdy z nich myśli tylko o wykorzystywaniu słabych i biednych pracowników.
Założenia świadomego kapitalizmu
To tak naprawdę najważniejsza część książki, która pokazuje krok po kroku, jak zbudowany został Whole Foods i w jaki sposób organizować współczesne biznesy, by przynosiły zyski właścicielom, jednocześnie sprawiając im „radość”, a także by dawały odpowiednie wynagrodzenie i poczucie wykonywania potrzebnej pracy osobom zatrudnionym. W części tej znajdziemy odpowiedzi na wiele pytań, między innymi: kim są interesariusze i jak ich integrować, jak powinno wyglądać świadome przywództwo, a jak kultura i zarządzanie organizacją. Każdy z elementów jest bardzo dobrze opisany, poparty wiedzą i, co najważniejsze, przykładami.
John Mackey oraz Raj Sisodia napisali książkę, która po części jest opowieścią o historii jednego z najbardziej rozpoznawanych biznesów na świecie, a po części biblią każdego biznesmena, która zawiera świetne wskazówki i porady. Wszystko podane jest w sposób czytelny i bardzo dokładny.
