Maciej Szlinder to doktor filozofii, ekonomista oraz socjolog o ambicjach politycznych, których odzwierciedleniem jest „Bezwarunkowy dochód podstawowy. Rewolucyjna reforma społeczeństwa XXI wieku”. Przyjrzyjmy się zawartym tam rozważaniom.
Bezwarunkowy dochód podstawowy vs. inne świadczenia finansowe
Większość definicji dochodu podstawowego sprowadza się do założenia, iż ma on być wypłacany bezwarunkowo i regularnie wszystkim obywatelom. Istnieją przykłady finansowania zbliżone do bezwarunkowego dochodu podstawowego (BDP), chociażby amerykańska dotacja kapitałowa – jednorazowa, dla osoby osiągającej pełnoletniość. Wadę stanowi fakt, iż beneficjent powinien skończyć szkołę średnią i być niekarany – mieszkańcy USA nie posiadają równych możliwości edukacyjnych, a odmawiając dotacji komuś z kryminalną przeszłością, odbiera się mu szansę na rehabilitację. Brytyjski dochód partycypacyjny, uzależniony od majątku i dochodu wiąże się z dodatkowymi kontrolami, natomiast negatywny podatek dochodowy tylko łagodzi ubóstwo, zamiast mu zapobiegać.
Bezwarunkowy dochód podstawowy w filozofii i polityce
W rzeczywistym libertarianizmie dochód podstawowy powinien być jedną z podstawowych funkcji państwa, a republikanizm uznaje BDP za sposób poszerzenia własności, realną szansę na opuszczenie rynku pracy i na kontrwładzę w domu. Kolejny omawiany przystanek – neoliberalny kapitalizm – spotyka się z krytyką. Tworzy on bowiem nierówności, przyczyniające się do spadku zaufania społecznego, do narkomanii, bezrobocia, czy zahamowania gospodarki. W konsekwencji powstają pułapki bezrobocia/oszczędności/izolacji. Szlinder sygnalizuje zastrzeżenia względem workfare, zmuszającego do wykonywania wybranej przez państwo pracy jako warunku otrzymania świadczeń państwowych, oraz przejawia wątpliwości odnośnie gwarancji zatrudnienia, stygmatyzującej ubogich. Ekonomia neoklasyczna, życzliwiej postrzegana przez autora, głosi, iż dochód podstawowy wspiera małe i średnie firmy, zdaniem postproduktywizmu BDP może napędzić gospodarkę, a w kapitalizmie kognitywnym dochód podstawowy to sprawiedliwe wynagrodzenie za pracę i inwestycja w wiedzę.
Europa i Polska w kontekście BDP
Wraz z wejściem w życie BDP należałoby wprowadzić szereg reform, m.in. utrzymanie i rozwijanie usług publicznych, powstrzymanie wzrostu cen wynajmu i czynszów, czy zadbanie o tanią i dostępną komunikację publiczną. W skali europejskiej, BDP próbowano uskutecznić w Hiszpanii, Danii, czy Finlandii, ale najlepsze perspektywy przejawia obecnie Wielka Brytania. Co słychać w Polsce? Pierwszym krokiem ku bezwarunkowemu dochodowi jest 500+, powszechne, pozytywnie odebrane przez społeczeństwo oraz zmniejszające ubóstwo dzieci. Na koniec, autor posuwa się o krok dalej i sugeruje, iż bardziej optymalne byłoby 1000 zł dla wszystkich.
Interesująca analiza
Książka „Bezwarunkowy dochód podstawowy. Rewolucyjna reforma społeczeństwa XXI wieku” zafundowała czytelnikowi wielowymiarową analizę BDP – widać, że Maciejowi Szlinderowi autentycznie zależy na poprawie bytu społecznego. Staranny rys historyczny, prognozy i perspektywy dla dochodu podstawowego, pozwalają zrozumieć to niełatwe zagadnienie.
